Türkçe Dilbilgisi

Türkçe Dilbilgisi
Türkçe Dilbilgisi
Konu 4 ana bölümde ve belirtilen alt başlıklarda incelenecektir.
1. BÖLÜM: SÖZCÜK
SÖZCÜĞÜN ANLAMI
- Kavram
- Anlam
- Temel Anlam
- Yan Anlam
- Sözcüğün Yan Anlam Kazanma Yolları (Aktarmalar)
- Deyiş Aktarmaları
İnsan Organ Adlarının ve Özelliklerinin Doğaya Aktarılması
Doğa Adlarının ve Özelliklerinin İnsana Aktarılması
Duyular Arasındaki Aktarmalar
Somutlaştırma
- Ad Aktarması
Dolaylama
- Eylemlerin Yan Anlam Kazanması
- Sözün Anlamı
İkilemeler
Sözcük Öbekleri
Söz Mecazı
Deyim
Atasözü
Özdeyiş (Vecize)
- Tümcenin Anlamı
SÖZCÜĞÜN GÖREVİ
- Sözcüğün Tümcedeki Görevi
- Yüklem
Yüklemin Özellikleri
- Özne
Öznenin Özellikleri
- İyelik Ekleri
- Ad Tamamlaması
Belirtili Ad Tamlaması
Belirtisiz Ad Tamlaması
- Özne-Yüklem Uyumu
Tekillik-Çoğulluk Bakımından
Kişi Bakımından
- Tümleç
- Dolaylı Tümleç
1.Yaklaşma (yönelme) durumu
2.Bulunma (kalma) durumu
3.Ayrılma (uzaklaşma) durumu
- Belirteç (Zarf) Tümleci
- Nesne (Doğrudan Tümleç)
Geçişli Eylem
Belirtili Nesne
Belirtisiz Nesne
- Tümcenin Öğeleri (Özet)
- Sözcüğün Dilsel Görevi
- Sıfat (Önad)
Sıfatların Genel Özellikleri
Sıfat (Önad) Tamlaması
İyelik Öbeği
- Belirteç (Zarf)
Eylemi Belirten Belirteçler
Sıfatı Belirten Belirteçler
Belirteci Belirten Belirteçler
- Adıl (Zamir)
Kişi Adılları (Şahıs Zamirleri)
a) Asıl kişi adılları
b) Dönüşlü kişi adılı: KENDİ
Gösterme Adılları (İşaret Zamirleri)
Soru Adılları
Soru belirteçleri (soru zarfları)
Belirsizlik Adılları (Belgisiz Zamirler)
- Sayı Sıfatları
Sözcüğün görevi ve anlamı
- İle
Bağlaç
İlgeç (Edat)
- İçin
- Gibi
İlgeç Göreviyle
Ad ve Adıl Olarak
- Kadar
- Başka
Sıfat Göreviyle
Ad ve Adıl olarak
İlgeç Göreviyle
- Doğru
Sıfat Göreviyle
Ad olarak (Ad Türünden)
Belirteç Göreviyle
İlgeç Göreviyle
- Karşı
Ad olarak (Ad Türünden)
Sıfat Göreviyle
İlgeç Göreviyle
Belirteç Göreviyle
- Ama (fakat, amma, lakin, ne ki, ne var ki, buna karşılık)
Bağlaç Göreviyle
İlgeç Göreviyle
- Ancak
Belirteç (Zarf) Göreviyle
Bağlaç Göreviyle (Ama'nın işlevlerinde kullanılır)
- Yalnız
Ad Olarak
Sıfat Göreviyle
Belirteç Göreviyle
Bağlaç Göreviyle (Ama'nın işlevlerinde kullanılır)
- Da (De)
İlgeç Göreviyle
Bağlaç Göreviyle
- Mı (mi, mu, mü)
İlgeç Göreviyle
Bağlaç Göreviyle
- Ki
Bağlaç Göreviyle
İlgeç Göreviyle
- Daha
Ad Olarak
Sıfat Göreviyle
Asıl Belirteç Göreviyle
Sıfatı Belirten Belirteç Göreviyle
Belirteci Belirten Belirteç Göreviyle
- Çok
Ad Olarak
Sıfat Göreviyle
Asıl Belirteç Göreviyle
Sıfatı Belirten Belirteç Göreviyle
Belirteci Belirten Belirteç Göreviyle
- Pek
Ad Olarak
Sıfat Göreviyle
Asıl Belirteç Göreviyle
Sıfatı Belirten Belirteç Göreviyle
Belirteci Belirten Belirteç Göreviyle
Sözcüğün Yapısı
- Basit (Yalın) Sözcük
- Kök
- Kökün Özellikleri
Kök, Tek Hecelidir
Kök, Sözcüğün Başındadır
Kök, Ek Alınca Ses Değişimine Uğramaz
Kök, Ad ve Eylem Kök Olarak İkiye Ayrılır
Eylem Kökü Tek Başına Kullanılamaz
- Yansıma Sözcük
- Türemiş Sözcük
- Yapım Eki
- Gövde
- Türkçede Kimi Yapım ve Çekim Eklerinin Özellikleri
- Belli Başlı Çekim Ekleri
- Ad Durum Ekleri
Yönelme Durumu
Bulunma Durumu
Ayrılma Durumu
Belirtme Durumu
- İyelik Ekleri
- İlgi Ekleri
- Aitlik Ekleri
- Çoğul Ekleri
- Küçültme Ekleri
Eşitlik Durumu
- Gibilik ve Benzerlik Ekleri
- Eylem Çekim Ekleri
- Belli Başlı Yapım Ekleri
- Sözcüklere Değişik Görevler Yükleyen Ekler
- Bileşik Sözcük
- Bileşik Adlar
- Oluşumlarına Göre Bileşik Sözcükler
Anlam kayması yoluyla oluşanlar
Ses değişmesi yoluyla oluşanlar
Tür kayması yoluyla oluşanlar
- Yapılarına Göre Bileşik Sözcükler
Belirtisiz ad tamlaması biçiminde yapılanlar
Sıfat tamlaması biçiminde yapılanlar
Tümce biçiminde yapılanlar
- Bileşik Eylemler
A) Ad + Yardımcı Eylemden Oluşan Bileşik Eylemler
Yardımcı eylem
Ses (hece) düşmesi
Ses türemesi (ikizlenme)
B) Eylem + Yardımcı Eylemden Oluşan Bileşik Eylemler
Bileşik Eylemler
Yeterlik
Yan anlamları
Olumsuzu
Tezlik
Olumsuzu
Sürerlik
Yaklaşma
2. BÖLÜM: YAZIM KURALLARI
SÖZCÜĞÜN YAPISI
- Ses Bilgisi (Fonetik)
- Ünlüler
1) Dilin durumuna göre
Büyük Ünlü (Kalınlık-İncelik) Uyumu (BÜU)
2) Dudakların durumuna göre
3) Alt çenenin durumuna göre
Küçük Ünlü (Düzlük-Yuvarlaklık) Uyumu (KÜU)
- Ünsüzler
Ünsüz Benzeşmesi
Ünsüz Değişmesi (Yumuşama)
- Büyük Harflerin Kullanılışı
- Noktalama İmleri
- Nokta (.)
- Virgül (,)
- Noktalı Virgül ( ; )
- İki Nokta ( : )
- Üç Nokta (...)
- Soru İmi (?)
- Ünlem İmi (!)
- Kısa Çizgi (-)
- Tırnak İmi (" ")
- Ayraç (Parantez) [()]
3. BÖLÜM: TÜMCE (CÜMLE)
TÜMCENİN BİÇİMİ
- Eylem Tümcesi (Fiil Cümlesi)
- Eylem Kökü ya da Gövdesi
Yapılarına göre
Zamanlarına göre
Anlamlarına göre
- Bildirme Kipleri (Haber Kipleri)
Zaman Ekleri
Görülen geçmiş zaman
Öğrenilen geçmiş zaman
Şimdiki zaman
Gelecek zaman
Geniş zaman
- Tasarlama Kipleri (Dilek Kipleri)
Biçim ekleri
Kişi Ekleri (Şahıs Ekleri)
Eylem Kiplerinde Anlam Kayması
- Ad Tümcesi (İsim Cümlesi)
- Ekeylem (Ek-Fiil)
Görülen Geçmiş Zaman
Öğrenilen Geçmiş Zaman
Koşul
- Ad Tümcelerinin Genel Özellikleri
Yüklem
Özne
Nesne
Dolaylı tümleç
Belirteç (zarf) tümleci
- Ad ve Eylem Tümcelerinde Olumsuzluk
Eylem Tümcelerinde Olumsuzluk
Ad Tümcelerinde Olumsuzluk
Ad ve Eylem Tümcelerinde Olumsuzluk
"Değil" sözcüğü
"Ne... ne..." bağlacı
TÜMCENİN YAPISI
- Yalın (Basit) Tümce
- Bileşik Tümce
- Eylemsi (Fiilimsi)
- Eylemsilerle Kurulan Bileşik Tümceler
Adeylem (Eylemlik / Infinitive)
Özne
Nesne
Dolaylı tümleç
Sıfateylem (Ortaç / Partisiple)
Belirteçeylem (Zarf-Fiil / Ulaç / Gerindium)
- Koşullu Bileşik Tümceler
- İç İçe Bileşik Tümceler
- Bağlı (Sıralı) Tümce
Ortak özne
Ortak nesne
Ortak dolaylı tümleç
Ortak yüklem
Yüklemdeki eklerin ortaklığı
- "Ki" ile Bağlanan Tümcelerde Kimi Özellikler
"Ki" Bağlacı
"Ki" İlgeci
ÖZNE YÜKLEM İLİŞKİSİ (ÇATI)
Geçişli Eylem
Geçişsiz Eylem
Durum Bildiren Eylemler
Oluş Bildiren Eylemler
- Dönüşlü Özne
- Edilgen Özne (Sözde Özne)
- Belirsiz Özne
Kendi Kendine Olma
- İsteş Özne
Karşılıklı Yapma
Birlikte Yapma
Öznenin Değişerek Yeni Bir Nitelik Kazanması
Bir Durumdan Başka Bir Duruma Kendi Kendine Geçiş
- Oldurgan Özne
- Ettirgen Özne
4. BÖLÜM: DOĞRU VE İYİ ANLATIM
DOĞRU VE İYİ ANLATIM
- Açıklık
- Açıklığı Engelleyen Etkenler
- Sözcüklerin Yanlış Kullanıloması
1. Doğu Kökenli (Arapça, Farsça...) Sözcükler
2. Batı Kökenli (İngilizce, Fransızca...) Sözcükler
3. Türkçe Sözcükler
a) Birbiriyle karıştırılan sözcükler
b) Yinelemeler
c) Kalıplaşmış sözlerin yanlış kullanılması
ç) Sözcüklerin özensiz kullanılması
d) Çelişkili (tutarsız) anlatım
e) Dolambaçlı anlatım
- Sözcüklerin Yanlış Yerde Kullanılması
Sıfatların Yanlış Yerde Kullanılması
Belirteçlerin Yanlış Yerde Kullanılması
Sıfat-Belirteç Karışıklığı
Yanlış Yerde Kullanılan Öteki Sözcükler
Virgülle Düzeltilebilecek Durumlar
- Dilbilgisi Bozuklukları
Özne Yanlışları
Nesne Yanlışları
Dolaylı Tümleç Yanlışları
Yüklem Yanlışları
Yüklemdeki Eklerin Yanlışlığı
- Tamlama Yanlışları
Sıfat Tamlaması Yanlışları
Ad Tamlaması Yanlışları
Ortak Tamlayan / Tamlanan Yanlışları
Tamlayan ya da Tamlanan Eksikiği
Tamlayan ya da Tamlanandaki Ekin Eksikliği
Ad ve Sıfat Tamlamalarının Birleştirilmesi
- Karşılaştırma Yanlışları
- Mantık Yanlışları
- Adılların Özensiz Kullanılması
- Özne-Yüklem Uyumu
- Özne-Yüklem İlişkisi
- Duruluk
- Duruluğu Engelleyen Etkenler
Sıfatların Gereksiz Kullanılması
Belirteçlerin Gereksiz Kullanılması
İlgeç ve Bağlaçların Gereksiz Kullanılması
Adılların Gereksiz Kullanılması
Eşanlamlı Sözcük Kullanımı
Yardımcı Eylemlerin Gereksiz Kullanılması
Eylemsilerin Gereksiz Kullanılması
Özne-Yüklem İlişkisinin (Çatı Özellikleri) Gereksiz Kullanılması
Eklerin Gereksiz Kullanılması
- Yalınlık
- Yalınlığı Engelleyen Etkenler
- Çözümlemeler

tbrkler